Jak wspierać młodzież w odkrywaniu sensu i tożsamości w cyfrowym świecie?

Współczesna pedagogika staje wobec zjawiska, które radykalnie zmienia naturę wychowania – cyfryzacji ludzkiego doświadczenia. Młodzież XXI wieku funkcjonuje w środowisku, w którym media społecznościowe stają się nie tylko narzędziem komunikacji, ale także przestrzenią kształtowania tożsamości. Wychowanie, które dawniej opierało się na bezpośrednim spotkaniu i dialogu, przenosi się dziś w sferę zdominowaną przez algorytmy, bodźce i obraz. Jean Baudrillard pisał, że żyjemy w epoce symulakrów – znaków, które nie odzwierciedlają rzeczywistości, lecz ją zastępują. To trafna diagnoza współczesności: młody człowiek buduje własną tożsamość w oparciu o „cyfrowe zwierciadło” – lajki, reakcje i komentarze.

Zamiast realnych więzi doświadcza performatywnej obecności, której treścią jest nie bycie sobą, lecz bycie widzianym. Pedagogika musi dziś zatem odpowiedzieć na pytanie: jak wychowywać człowieka, który jednocześnie istnieje w świecie realnym i wirtualnym?

Wychowanie w świecie mediów społecznościowych – między realnością a symulacją

Psychologia rozwojowa wskazuje, że młody umysł potrzebuje ciszy, refleksji i czasu. Tymczasem rzeczywistość cyfrowa – zaprogramowana na ciągłe powiadomienia, reakcje i natychmiastową gratyfikację – eliminuje przestrzeń skupienia. Nicholas Carr (2011) w książce Płytki umysł zauważa, że nadmiar bodźców prowadzi do utraty zdolności głębokiego myślenia. W efekcie młodzież coraz częściej funkcjonuje w trybie reakcji, a nie refleksji.

Pedagogika chrześcijańska i personalistyczna opisują proces samowychowania jako autoformację – zdolność człowieka do pracy nad sobą w świetle wartości. Świat mediów społecznościowych tę zdolność osłabia: zamiast kontemplacji oferuje impuls, zamiast ciszy – hałas. Zadaniem wychowawcy staje się więc tworzenie środowisk refleksyjnych, które przywracają równowagę między poznaniem a przeżyciem, między działaniem a kontemplacją.

Kryzys sensu w edukacji –
dlaczego młodzież nie wie, kim chce być

Jednym z najpoważniejszych problemów współczesnego wychowania jest zanik sensu. Szkoła – instytucja, która powinna prowadzić do odkrywania siebie i świata – coraz częściej pełni funkcję czysto instrumentalną. Uczeń uczy się nie dla rozwoju, lecz „dla egzaminu”. Viktor Frankl (2010), twórca logoterapii, wskazuje, że człowiek nie może rozwijać się bez doświadczenia sensu. Edukacja, która nie prowadzi do tego doświadczenia, traci wymiar wychowawczy i duchowy. W świecie cyfrowym, gdzie wartości ulegają relatywizacji, młodzież potrzebuje jasnych punktów odniesienia – osób, które uczą nie tylko wiedzy, ale również mądrości. Pedagogika chrześcijańska przypomina, że człowiek nie jest produktem kultury, lecz osobą – kimś, kto ma godność, cel i misję. Odnalezienie sensu staje się dziś najważniejszym wyzwaniem wychowawczym epoki cyfrowej.

Relacja wychowawcza w erze cyfrowej – od nadzoru do towarzyszenia

Tożsamość młodzieży formuje się w relacjach – ale współczesne relacje coraz częściej przyjmują cyfrową postać. Zamiast spotkania „twarzą w twarz” dominuje komunikacja „ekran w ekran”.
Martin Buber (1992) przypominał, że prawdziwe wychowanie dokonuje się w relacji „Ja–Ty”, nigdy w relacji „Ja–To”. Wychowawca XXI wieku nie powinien być kontrolerem, lecz towarzyszem i świadkiem. Nie może konkurować z technologią, ale może nauczyć młodego człowieka, jak korzystać z niej w sposób etyczny i mądry. Jego rolą jest mediacja sensu – pomoc w interpretacji doświadczeń, a nie tylko przekazywanie informacji. W tym znaczeniu wychowanie odzyskuje swój pierwotny sens: jest dialogiem o znaczeniu życia.

Pedagogika sensu, inspirowana logoterapią Frankla i personalizmem Nowaka, zakłada, że człowiek rozwija się poprzez odnajdywanie znaczenia własnego życia. Młodzież potrzebuje dziś nie tylko informacji o świecie, ale także przestrzeni doświadczenia realności – kontaktu z naturą, kulturą, innymi ludźmi. To właśnie doświadczenie świata „tu i teraz” stanowi przeciwwagę dla wirtualnej symulacji.

Zadaniem szkoły i wychowawcy jest umożliwić młodym ludziom powrót do doświadczenia realnego życia – poprzez działania wspólnotowe, twórcze i społeczne. Pedagogika sensu jest zatem pedagogiką relacji i działania – uczy poprzez zaangażowanie, współodpowiedzialność i wspólne przeżycie.

Wychowanie w świecie cyfrowym – w stronę pedagogiki człowieczeństwa

Nowoczesna pedagogika cyfrowa nie może być pedagogiką adaptacji do technologii.
Jej celem nie jest przystosowanie człowieka do algorytmu, lecz ochrona jego podmiotowości.
Wychowanie w epoce mediów to wychowanie do wolności – do zdolności wyboru, refleksji i krytycznego dystansu wobec informacji.

Dlatego właśnie wychowanie w świecie cyfrowym powinno być powrotem do człowieka – do jego serca, rozumu i sumienia. Nie da się odkryć tożsamości w sieci – można to zrobić tylko w spotkaniu, w dialogu, w przeżyciu. Pedagogika człowieczeństwa przypomina, że nie technologia wychowuje człowieka, lecz człowiek technologię.

Zapisz się do newslettera AJ

Chcesz być na bieżąco z wydarzeniami, konferencjami i ofertą edukacyjną Akademii Jagiellońskiej?
Dołącz do naszego newslettera i otrzymuj:

✅ aktualności z życia uczelni,
✅ inspiracje naukowe,
✅rabaty do 50% na studia i specjalne oferty tylko dla subskrybentów!

Akademia Jagiellońska i VI Kongres Pedagogiki Chrześcijańskiej – przestrzeń refleksji i działania

W dniach 21–22 listopada 2025 r. w siedzibie Akademii Jagiellońskiej w Toruniu odbędzie się VI Ogólnopolski Kongres Pedagogiki Chrześcijańskiej pod hasłem „Jak zerwać cyfrową smycz?”

To wydarzenie poświęcone jest właśnie tym wyzwaniom, o których mowa w niniejszym artykule:
-wychowaniu w epoce algorytmów,
-kształtowaniu tożsamości w świecie cyfrowym,
-ochronie relacji i wartości w edukacji przyszłości.

Podczas Kongresu zaplanowano wystąpienia ekspertów z zakresu pedagogiki, psychologii, mediów i nauk społecznych oraz warsztaty praktyczne dla nauczycieli i wychowawców.

W programie znajdą się m.in. tematy:

• „Cyfrowa smycz – wolność czy zniewolenie?”

• „Od kołyski do tabletu – rozwój dziecka w epoce ekranów”

• „Jak rozmawiać z młodzieżą o emocjach i stresie”

• „Drama i improwizacja – angażujące metody pracy wychowawczej”

Miejsce: Akademia Jagiellońska w Toruniu, ul. Jęczmienna 23
Termin: 21–22 listopada 2025 r.Zapisy: formularz dostępny na stronie aj.torun.pl

kontakt@aj.torun.pl |  695 000 014

Akademia Jagiellońska – przestrzeń refleksji i formacji

Akademia Jagiellońska w Toruniu realizuje ideę edukacji integralnej – łączącej wiedzę, wartości i doświadczenie. Kształcimy pedagogów, nauczycieli, psychologów i specjalistów, którzy rozumieją, że wychowanie to nie tylko przekaz treści, ale formacja osoby. Nasze kierunki pedagogiczne i studia podyplomowe przygotowują do pracy z młodzieżą w świecie, który potrzebuje nie tylko kompetencji, lecz przede wszystkim mądrości i człowieczeństwa.

Zapraszamy do współtworzenia wspólnoty refleksji, dialogu i wartości.

kontakt@aj.torun.pl
695 000 014
akademiajagiellonska.pl